In memoriam Menna Dankaart

11 nov 2025

Levensverhaal van Menna Dankaart - Poldervaart

Op 3 november overleed Menna, jarenlang actief lid van de Partij van de Arbeid en sinds enkele jaren ook van GroenLinks. Ter gelegenheid van haar afscheid, werd haar levensverhaal uitgesproken door Oscar Gennissen, spreker van het Humanistisch Verbond.

Een leven vol onbegrip en vaak gebrek aan liefde, liefde. Moed en wanhoop. Strijd en hoop.

Vandaag staan wij stil bij het leven van Menna Dankaart, een vrouw die al in haar jeugd haar eigen pad koos, zelfs in de meest uitdagende tijden. Haar verhaal verdient het om in alle waardigheid verteld te worden, want het is een bijzondere zoektocht geweest in omstandigheden die je een mensenkind niet toewenst.

Menna werd geboren in het gezin Poldervaart in Amsterdam, in wat we nu een samengesteld gezin zouden noemen. Dat betekent dat vader reeds drie kinderen had uit een vorig huwelijk en moeder kreeg in de oorlog twee kinderen uit een eerste huwelijk, en daarna nog twee kinderen uit een ander huwelijk. Zowel vader als moeder brachten wat je noemt ook nog hun geschiedenis mee… Vader was drukker en lid van een communistische verzetsgroep waarvoor hij o.a. illegaal drukwerk verzorgde. Moeder kwam uit een joods gezin waar behalve haar broer en ouders de rest van de familie de 2^e WO niet heeft overleefd. Menna’s moeder overleefde wel, maar heeft verschrikkelijke dingen mee moeten maken in een concentratiekamp. Dat was zo zwaar dat ze zelfs een tijd lang niet heeft kunnen praten. Veel Later ontpopte haar vader zich ook nog als agressieve alcoholist. Moeder was actrice bij de Amsterdamse komedie, speelde weliswaar met de Nederlandse groten der aarde, maar was dus ook weinig thuis en bleek ook niet echt meer in staat om Menna en haar broers en zussen een warm en liefdevol thuis te bieden. Gelukkig had Menna dus ook veel zussen en broers die haar wel liefdevol opvingen en min of meer opvoedden. Ze vindt ook dat ze het best naar haar zin heeft gehad in haar jeugd, het was heus niet alleen maar kommer en kwel.

Tegenwoordig begrijpen we dat dit soort ervaringen en achtergronden niet alleen trauma’s veroorzaken bij de mensen die het meemaken, maar ook forse trauma’s kunnen opleveren bij een 2^e en zelfs verdere generaties. Dit werd dan in Menna’s geval nog verergerd omdat bijna niemand zag hoe zij eronder leed. Niemand wist wat er met haar aan de hand was. Ze werd voor dom en lui versleten en weigerde hulp omdat zij zelf zich dat niet waard achtte… Pas in Hellevoetsluis toen ze samen met haar zoon Menno in aanraking kwam met het Riagg kwam ze erachter dat er bij haar sprake was van 2^e generatie oorlogstrauma’s en kon ze terecht bij Centrum 45, die inmiddels ook programma’s hadden voor diezelfde 2^e generatie. In het kader van deze therapie en onderzoek werd Menna ook getest op intelligentie en tot haar stomme verbazing kwam daaruit dat ze hoog intelligent was. Een groot deel van haar leven heeft ze in therapie gezeten. De therapieën van Centrum 45 boden een tijd soelaas, maar jaren later kwam Menna weer zodanig met zichzelf in de knoop dat zij haar omgeving aangaf niet meer verder te willen, althans, persé niet op deze manier. Ze wilde ook niet doormodderen met therapieën. Na aandringen van Daan en dochter Marianne gaf ze aan nog een keer iets te willen proberen, maar dat moest dan wel een kort traject zijn. Gelukkig wist Daan via professor Scherder contact te leggen met professor Klijn in Groningen. Daar bleek, mede dankzij Marianne binnen twee sessies dat er bij Menna ook sprake was van autisme. Menna kreeg toen ook een boek over autisme aangereikt dat voor haar een absolute openbaring was. Ondanks dat ze een grote hekel heeft aan lezen heeft ze dat boek twee keer letter voor letter gelezen. Een feest van herkenning! Dat heeft haar samen met de therapie die erop gericht was te leren leven met autisme er inderdaad toe geleid dat ze er letterlijk mee kon leven, maar haar ook heeft geleerd hoe ze zelf ook gelukkig kon zijn. Voor Menna, maar ook voor haar omgeving werd haar gedrag ineens begrijpelijk. Menna had bijvoorbeeld soms de grootste behoefte om zich even terug te trekken. Dat zegt niets over andere mensen, dus als je dat begrijpt en accepteert dan wordt dit gedrag voor de omgeving, maar ook voor jezelf heel erg hanteerbaar.

Op zeer jonge leeftijd al besloot Menna het ouderlijk huis te verlaten en op zichzelf te gaan wonen in Zandvoort en volgde daarin haar latere passie: het zorgen voor kinderen.

Al jong ook ontmoette Menna haar latere Daan. Daan’s vader zat in dezelfde verzetsgroep als haar vader dus de families kenden elkaar. Daan had door politieke ontwikkelingen een wat vreemde woonachtergrond (politiek exil in Frankrijk), maar toen ze hem opnieuw ontmoette sprong er een vonk over. Daan zat op dat moment op de zeevaartschool en rondde die af. Als je in die tijd met je zeeman mee wilde kunnen varen was het een eis dat je getrouwd was. Daarop zijn Menna en Daan, 2 weken na het einde van de zeevaartschool getrouwd en ging Menna mee op de grote vaart. Aanvankelijk leek dat leuk en romantisch maar al snel bleek dat het gewoon niets te doen te hebben aan boord en sociaal te moeten doen een voor Menna te leeg bestaan. Menna besloot aan de wal te blijven en zich volledig te storten op het krijgen en opvoeden van haar kinderen Menno en Marianne. Nu terugkijkend beschouwt ze dat nog steeds als de meest vervullende opdracht van haar leven. Ze heeft alles in het werk gesteld om haar kinderen de liefde te geven en te laten voelen dat ze geliefd en gewaardeerd werden. Wel moesten ze zo worden opgevoed dat ze in staat waren zelfstandig het leven aan te kunnen. Menno ging zelfstandig naar school, ze liep er dan op grote afstand achteraan om te kijken of dat wel goed ging. Door Daans zeevarende werk was hij steeds langere tijd afwezig en heeft Menna een sterke band met haar kinderen opgebouwd, een bijna heilige drie-eenheid waar het voor Daan vaak moeilijk was om tussen te komen. Daan begreep dat, maar 3 maanden verlof was vaak net te lang om zich niet met de opvoeding te bemoeien. Na vijf maanden op zee waren ze dan telkens weer 3 maanden samen. Menna was gelukkig met dat leven dat zich ook vulde met talloze andere activiteiten. Sportief was ze ook, ze heeft op redelijk hoog niveau geturnd in Friesland, Overijssel en Drenthe. Ook heeft ze nog gejudood, gevoetbald, geschaatst, paardgereden en last but not least gekorfbald. Menna hoefde echter nooit zo nodig te winnen.

Politiek was ze actief voor de PSP. Ze was daar penningmeester en de vergaderingen waren bij haar thuis omdat zij de kinderen had. Ze is later vooral actief geweest bij organisaties die voor de kinderen belangrijk waren. “Kinderen zijn altijd voor mij op nummer één gekomen, mijn eigen kinderen op nummer 1, andere kinderen daar vlak na.” Zo was daar ook de Reddingsbrigade waar ze de kantine voor beheerde, zwemles gaf, en knoop- en portofoonles.

In Hellevoetsluis bleek de Reddingsbrigade minder gezellig dus werd overgestapt naar een andere bezigheid, tafeltennis. Binnen de kortste keren werd haar gevraagd om hier les te geven. Menna wilde er dan wel wat vanaf weten dus volgde daar opleidingen voor en ging ook daarin lesgeven en uiteraard werd ze ook gevraagd voor het jeugdbestuur. Een gezellige club bleek dat voor moeder en dochter. Hierna werden de kleinkinderen Jamie en Levy geboren, en die kregen dan weer een heel eigen onaantastbare positie.

Ziekte en afscheid

Twee-en-een half jaar geleden had Menna plotseling last van erge buikpijnen. Bij de gynaecoloog beland is ze 5 keer geopereerd voor dat Menna besloot alles te laten verwijderen. Bij deze ingreep werd voor het eerst de diagnose kanker gesteld maar men dacht toen nog te maken te hebben met een op zichzelf staande vorm. Bij de controles daarna kwam eigenlijk niet echt iets alarmerends boven. Begin december vorig jaar kwamen echter de hevige buikpijnen weer opzetten. Daar is door allerlei omstandigheden duurde het enkele maanden voor er met een PET-scan een diagnose werd gesteld. Daar bleek uit dat ze toch kanker had. Ernstige pijnen waren ook een duidelijk symptoom. Toch moest het tot februari dit jaar duren voor ze werd opgenomen. Een paar weken later kreeg Menna ook nog een lichte tia. Even later mocht ze naar huis om even later toch weer regelmatig opgenomen te moeten worden. Na een operatie in het gespecialiseerde Erasmus is de hoop weer even opgelaaid. Ze dachten alles weer in toom te hebben en met een beetje geluk zou Menna nog jaren verder kunnen… Even leek het ook goed te gaan. Menna bouwde weer conditie op met wandelen, ging heerlijk op vakantie en heeft daar echt nog van genoten…. Maar het mocht dus niet zo zijn. Heel veel opnames en heel veel pijn. Weer nieuwe hoop en grote teleurstellingen. Uiteindelijk bleek het dus toch goed mis te zijn.

Op het laatst was Menna echt bezig haar leven te voltooien. Het hebben van de afspraak voor euthanasie, het gesprek over haar levensverhaal. De arrangementen voor haar uitvaart, het waren allemaal beslissingen en momenten die Menna naar het einde hielpen en maakten dat ze haar leven een soort van kon voldragen.

Dankbaarheid en herinnering

Als je ziet hoe degene van wie je houdt steeds meer achteruitgaat en het lichaam niet meer wil, dan ziet je verstand dat het leven lijden wordt en er geen toekomst meer is. Maar tegelijkertijd zegt je hart wat anders. Afscheid nemen van je vrouw, je moeder, je oma, je zus of vriendin is immers afscheid nemen van een deel van jezelf, van het leven dat je samen hebt geleefd in goede maar ook slechtere tijden. En dat afscheid nemen geeft verdriet en leegte. Want iets wat er altijd is geweest, is er plotseling niet meer. De pijn en het verdriet die dat geeft zal voor jullie allen anders zijn. Ik hoop daarbij dat jullie kracht vinden om te blijven genieten van de vele mooie en goede herinneringen, die het leven van nú nog steeds kleur geven.

We nemen vandaag afscheid van een vrouw die haar leven voluit heeft geleefd. Haar warmte, nuchterheid en humor zullen we blijven koesteren. Laten we haar herinneren als iemand die altijd zichzelf bleef, die in moeilijke tijden moed toonde en die tot het einde toe liefde gaf aan de kinderen en mensen om haar heen. Haar verhaal eindigt niet vandaag: het leeft voort in ieder van ons die haar gekend heeft en in alles wat zij achterlaat. Menna had een grote hang naar vrijheid, die zij gesymboliseerd zag in vlinders.

Ik weet dat Menno en Marianne dit verhaal aanvankelijk nogal zwaar en donker vonden. Ik vind het een groot compliment aan Menna dat zij hun leven met haar niet zo hebben ervaren.

Nu haar leven voorbij is en we met liefde hebben teruggekeken. Moeten we definitief afscheid nemen van Menna Dankaart. En ja, er valt een gat, nu zij er niet meer is, maar zij verdwijnt niet echt, want zij heeft haar stempel nagelaten. Zij leeft voort op foto’s, in haar werk, maar vooral in jullie verhalen, en de vele vlinders die jullie zullen tegenkomen. En natuurlijk in de waarden die zij haar kinderen en omgeving heeft meegegeven.

Ik las ooit: “Sterven is verhuizen naar het hart van degenen die zich jou herinneren” en dat vind ik een mooie gedachte. Koester dus al die herinneringen aan Menna, want dan zal zij niet vergeten worden.

Ik wil dit lange verhaal graag afsluiten met een kort gedicht, het is van de Haagse dichteres Vasalis

“En nu nog maar alleen

Het lichaam los te laten-

De liefste en de kinderen te laten gaan

Alleen nog maar het sterke licht

Het rode, zuivere van de late zon

Te zien, te volgen – en de eigenweg te gaan.

Het werd, het was, het is gedaan.”